Elektron alışverişli tepkime (redoks tepkimesi), bir kimyasal türün elektron kaybettiği (yükseltgenme) ve başka bir kimyasal türün elektron kazandığı (indirgenme) kimyasal tepkimelerdir. Yükseltgenme ve indirgenme her zaman eş zamanlı olarak gerçekleşir; bir tür yükseltgenirken diğeri indirgenir.
Temel Kavramlar:
- Yükseltgenme: Bir atom, iyon veya molekülün elektron kaybetmesiyle yükseltgenme basamağı'nın artmasıdır.
- İndirgenme: Bir atom, iyon veya molekülün elektron kazanmasıyla yükseltgenme basamağı'nın azalmasıdır.
- Yükseltgen Madde: Başka bir türü yükseltgeyen (elektron alarak indirgenen) maddedir.
- İndirgen Madde: Başka bir türü indirgeyen (elektron vererek yükseltgenen) maddedir.
Önemli Noktalar:
- Redoks tepkimelerinde elektron transferi gerçekleşir.
- Yükseltgenme ve indirgenme yarı tepkimeleri ayrı ayrı yazılabilir ve denkleştirilebilir.
- Redoks tepkimeleri, pil (elektrokimyasal hücre), korozyon, yanma gibi birçok önemli olayın temelini oluşturur.
Örnek:
Zn(k) + Cu^2+(aq) -> Zn^2+(aq) + Cu(k)
Bu tepkimede çinko (Zn) yükseltgenerek çinko iyonuna (Zn^2+) dönüşürken, bakır iyonu (Cu^2+) indirgenerek bakır metali (Cu) oluşur. Çinko indirgen madde, bakır iyonu ise yükseltgen maddedir.